Co z tą skalą?
Wszystko o skalach wspinaczkowych - w Polsce i na świecie.
Na jaką górę ostatnio się wspiąłeś? Jak wysoko? - Zaczynając przygodę ze wspinaczką, często spotykałem się z takimi pytaniami.
Odpowiadając, że wspiąłem się na Górę Zborów, która ma nieco ponad 400 m n.p.m., niestety nie robiłem wrażenia na rozmówcy. Dodanie, że droga miała trudność VI.1 (Filar Wyklętych), nie pomagało ;)
Trudności wspinaczkowe często wywołują konsternację - i nie ma się czemu dziwić!
Wspinacze już na samym początku swojej kariery poznają skale lokalne, a z czasem uczą się poruszać się po różnych skalach i je przeliczać. Dla niektórych trudność, czyli tak zwana cyfra staje się wszystkim: wyznacznikiem formy oraz celem samym w sobie.
To jak to jest z tą skalą wspinaczkową?
Na świecie funkcjonuje kilka najważniejszych systemów wycen dróg wspinaczkowych. Stosujemy inne skale we wspinaczce skalnej, boulderingowej, górskiej oraz lodowej. Poniżej przedstawimy najczęściej spotykane skale w Polsce, Europie i na świecie.
Skala UIAA
Pierwsza skala ustanowiona przez Union Internationale des Associations d’Alpinisme. Wyrażona jest rzymską cyfrą oraz plusem i minusem. Używana jest głównie w górach. W Polsce posiadamy jej własną odmianę zwaną skalą Tatrzańską.
Pierwsze kilka stopni trudności wygląda następująco:
I - nieco trudne - drogi, które mogą wymagać od nas użycia rąk, głównie do podtrzymania równowagi.
II - dość trudne - tutaj użycie rąk jest już koniecznością. Większość najtrudniejszych Tatrzańskich turystycznych szlaków prowadzących na szczyt oscyluje w tej trudności.
III - trudne - od tego stopnia uznajemy, że rozpoczyna się wspinaczka.
IV - bardzo trudne - na drogach na tych trudnościach swoje umiejętności ćwiczą uczestnicy kursów wspinaczkowych.
Skala ta powstała w XIX wieku i przez wiele lat wspinacze nie wyobrażali sobie, aby była możliwość zrobienia czegoś trudniejszego niż drogi o trudności VI (skrajnie trudne). Skala jednak jest otwarta i obecnie najtrudniejsze górskie drogi dochodzą do wyceny XII.
Skala Kurtyki
Najpopularniejszą skalą w Polsce jest Skala Kurtyki. Powstała ona w latach 70-tych ubiegłego wieku z inicjatywy Wojtka Kurtyki. Drogi sportowe które spotkamy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej oraz Górach Sokolich są wycenione właśnie w tej skali. Możemy ją również spotkać na niektórych ścianach wspinaczkowych - aczkolwiek tutaj popularniejsza jest Skala Francuska, o której za moment opowiemy.
Skala Kurtyki jest zbieżna ze skalą UIAA do stopnia VI. Następnie do wszystkiego co trudniejsze dodaje się arabską cyfrę (np. VI.2). Połówki trudności określa się poprzez dodanie +, czasami można spotkać “łamańce” - VI.4+/5.
W tej chwili najtrudniejsze drogi w Polsce posiadają wycenę VI.8 (Jurajskie ekstrema). Skala Kurtyki jest skalą lokalną.
Francuska Skala Wspinaczkowa
Dominująca skala w większości rejonów wspinaczkowych Europy. Również jedna z najpopularniejszych na świecie - można ją spotkać w tak egzotycznych miejscach jak Tajlandia czy Maroko. Skala powstała we Francji - kraju uznawanym za kolebkę wspinania sportowego. Wyrażamy ją poprzez cyfrę arabską oraz literę a, b lub c.
Pierwsze trzy stopnie są tożsame ze skala UIAA. Od stopnia czwartego, pojawiają się litery. Dla większej precyzji wyceny dodaje się plus
Zdjęcie: Sabrina Wendl
Skala amerykańska - Yosemite Decimal System (YDS)
Pierwotną wersję tej skali stworzył Royal Robbins na początku lat pięćdziesiątych XX wieku. Składała się wówczas z dziewięciu stopni: od 5.1 do 5.9. Drogi z górnej części skali pokonywane były w tamtych czasach przez wspinaczy w trampkach! W dzisiejszych czasach nadal stanowią ze nie lada wyzwanie dla współczesnych amatorów tego sportu.
W 1970 roku Jim Bridwell, inna gwiazda wspinaczki amerykańskiej, rozszerzył skalę do stopnia 5.10 i zaproponował dodanie a, b, c oraz d. Wraz z rozwojem wspinaczki, skala się rozszerzała i aktualnie najwyższym stopniem skali jest 5.15b.
YDS używana jest nie tylko w USA. Stosuje się ją również w RPA i niektórych rejonach Ameryki Południowej.
Zdjęcie: Rakshith Hatwar
Skale trudności w boulderingu
Osobnym (i nieco łatwiejszym rozdziałem) są skale trudności boulderów. Dyscyplinę tę trudno porównać ze wspinaczką górską czy skalną, wyróżniamy jedynie dwie dominujące na całym świecie skale.
Za oceanem stosujemy skalę Verm, stworzoną przez John’a Verm Shermann’a. Skala ta składa się z litery V oraz cyfry od 0 do 16. Poza Ameryką Północną stosowana jest w RPA oraz Australii.
W Europie bouldery wyceniane są w skali Fontainebleau. Skala ta jest bardzo podobna do skali francuskiej, z tą drobną różnicą, że obok cyfry stosuje się dużą literę (np. 7C zamiast 7c). W odróżnieniu od skali stosowanej do wyceny dróg, skala boulderowa jest przesuniętą w dół. Dobrze obrazuje je końcówka obu skal: najtrudniejszy boulder to obecnie 9A, najtrudniejsza droga - 9c.
Zdjęcie: Gregory Hayes
O co chodzi z tą skalą?
Poznaliśmy najważniejsze skale trudności wspinaczkowych, a teraz opowiemy skąd się biorą te wszystkie cyfry.
Stopień trudności ustala autor pierwszego przejścia. Trudność drogi jest jednak bardzo subiektywna i zależy od wielu czynników, takich jak chociażby wzrost i zasięg wspinacza. Często pierwotna wycena podlega weryfikacji przez kolejnych wspinaczy. Głównymi aspektami, które wpływają na trudność są: jakość chwytów i stopni, trudność ruchów, formacja skalna oraz długość drogi.
Nie zawsze drogi o tej samej wycenie będą dla jednego wspinacza tak samo trudne. Przewieszone 7c po tufach, wymagające tężyzny fizycznej i umiejętności poruszania się w trójwymiarze, będzie zupełnie inne od drogi o wycenie 7c na połogiej skale, gdzie spotkamy się z mikroskopijnymi chwytami i bardzo słabymi stopniami.
Trudność dróg może zmieniać się z czasem - wystarczy, że ukruszy się stopień lub urwie kluczowy chwyt i droga staje się trudniejsza.
Kantor skal wspinaczkowych
Wspinamy się całe życie w Sokolikach, pokonujemy drogi o trudności VI.2, po czym jedziemy do Hiszpanii. Niespodzianka - tutaj obowiązuje skala francuska! A więc jak mogę “przeliczyć” skalę znaną z Polski na tą występującą w Hiszpanii (i każdą inną skalę w innych miejscach świata)? Istnieją tabelę, które pozwalają porównywać trudności różnych skal, jednak należy pamiętać, że jest to przelicznik orientacyjny. Najbardziej popularny przelicznik jest dostępny w tabeli poniżej.
Podsumowanie
Zgłębianie tematu i opisanie skal wspinaczkowych i ich historii to materiał na całą książkę. Obecnie znajdziemy nawet takie skale które opisują wspinanie w wertykalnej dżungli (skala określająca stopień zarośnięcia dróg na egzotycznych ścianach Ameryki Południowej). NIe zapominajmy jednak, że najważniejsze podczas wspinania to dobrze się bawić i cieszyć ze wspinaczki :)
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o skalach trudności i poczuć na własnej skórze czym różni się droga o trudności 5a od 7a - przyjdź do Rack Rascals! Opowiem Ci czym jest “kult cyfry” i jak nie zwariować na jego punkcie.
Interesuje Cię wspinanie? Chciałabyś/chciałbyś spróbować wspinaczki skałkowej? A może szukasz trenera, z którym mógłbyś/mogłabyś bezpiecznie udoskonalić technikę?
Szkolimy na każdej ściance :)
Zgłoś się do RACK RASCALS:)!
Zapraszamy na treningi i kursy wspinania w Warszawie, kursy skałkowe na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, Górach Sokolich i Rudawach Janowickich. Organizujemy także wyprawy zagraniczne, na których uczymy wspinania.
Dla Ciebie: Kurs wspinaczki na sztucznej ścianie (Warszawa) / Kurs wspinaczki skalnej po drogach ubezpieczonych / Kurs wspinaczki wielowyciągowej